تحليلي پترولوژيكي بر سنگ هاي دگرگوني شمال درياچه زاينده رود با نگرشي بر پلي متامورفيسم

منطقه مورد مطالعه كه در حاشيه درياچه زاينده رود قرار دارد، در 62 كيلومتري شمال شهركرد واقع شده است و بخشي از استان اصفهان محسوب مي شود كه در محدوده نقشه چهارگوش زمين شناسي شهركرد واقع مي شود. از لحاظ ساختار زمين شناسي، در زون زمين ساختي سنندج- سيرجان واقع گرديده است. اين منطقه عمدتاً از تشكيلات دگرگوني و رسوبي تشكيل شده است. تشكيلات دگرگوني شامل سنگ هاي متنوعي با منشأ رسوبي (آهكي، كوارتز- فلدسپاتي و پليتي) و آذرين (اسيد و بازيك) مي باشند و تشكيلات رسوبي شامل كنگلومرا، ماسه سنگ، دولوميت و آهك مي باشد. تشكيلات دگرگونه شامل مجموعه اي از شيست، گنايس، متابازيت، متاگرانيت، آمفيبوليت و مرمر است كه از ميان آنها متاگرانيت ها جوانتر از بقيه مي باشد و ساير سنگ هاي مجموعه دگرگونه، با توجه به آثار فسيلي و روابط صحرايي و تطابق اين قسمت از زون زمين ساختي سنندج- سيرجان با قسمت جنوبي آن، مربوط به پالئوزوئيك بوده و سن آنها حداكثر تا كربونيفر - پرمين ميرسد. توده هاي نفوذي گرانيتي كه سپس خود نيز دگرگون شده اند به صورت مگادايك يا ميكرو استوك در سنگ هاي فوق به ويژه شيست ها نفوذ كرده اند و قديمي تر از ژوراسيك بوده، زيرا كل مجموعه توسط كنگلومراي ژوراسيك حاوي قطعاتي از سنگ هاي دگرگوني پوشيده شده است. سكانس بعد از ژوراسيك با ايجاد كنگلومراي ژوراسيك شروع مي شود و با توالي ماسه سنگ شيلي، كنگلومراي كرتاسه، ماسه سنگ دولوميتي، دولوميت و آهك با فسيل اربيتولينا دنبال مي گردد. بعلت فعاليت گسل هاي جوان در منطقه، اين تواليها، تكرار شدگي و گم شدگي نشان داده و در كنار گسل ها، تبديل به مجموعه اي از سنگ هاي گسله غيركنگلومراي ژوراسيك چسبنده شده اند. اولين دگرگوني كه ناحيه را متأثر كرده و سبب تشكيل مجموعه دگرگونه (باستثناي متاگرانيت ها) گشته است، يك دگرگوني ناحيه اي ديناموترمال بوده كه تا رخساره آمفيبوليت فوقاني- اوايل گرانوليت پيش رفته است. دومين دگرگوني كه به نظر مي رسد در ابتدا با نفوذ توده هاي گرانيتي همراه بوده، يك دگرگوني محلي ديناميك بوده است. نفوذ توده گرانيتي به داخل سنگ هاي دگرگوني ميزبان با دگرگوني همبري توأم نبوده و فقط آثار متاسوماتيكي در سنگ هاي دگرگوني اطراف ايجاد كرده است كه از آثار آن فلدسپاتيزاسيون شيست هـا و تشكيل شيست هاي متاسوماتيك و شبه گنايس ها مي باشند. پس از نفوذ گرانيت ها كل مجموعه تحت تأثير زون برشي كلاسيك قرار مي گيرد كه از آثار آن در مقياس ماكروسكوپي، ايجاد تناوب هاي تيره و روشن را مي توان نام برد. در مقياس مزوسكوپي ايجاد چين خوردگي ايزوكلينال و كليواژ كرينوليشن و در مقياس ميكروسكوپي ايجاد فابريك هاي شاخص زون برشي را مي توان نام برد. حادثه اول دگرگوني پس از پرمين و قبل از نفوذ گرانيت اتفاق افتاده است، زيرا تأثيري بر گرانيت ها نداشته است. پس از دگرگوني حادثه اول، ذوب بخشي در اعماق پوسته سبب ظهور توده هاي گرانيتي شده و سپس قبل از ژوراسيك، حادثه دوم دگرگوني ديناميك منطقه را تحت تأثير قرار داده است. زيرا آثاري از اين دگرگوني ديناميك در كنگلومراي ژوراسيك و سنگ هاي جوان تر ديده نمي شود. همراه با حوادث دگرگوني فوق فازهاي دگرشكلي نيز وجود داشته است. به طوريكه حادثه اول، دگرگوني ناحيه اي ديناموترمال، با دگرشكلي داكتيل همراه بوده است كه منجر به تشكيل چين خوردگي F1 با ليناسيون موليني L1 در شيست ها و چين هاي ايزوكلينال در مرمرهاي دولومي لايه اي گرديده است. چين خوردگي F1 با ايجاد شيستوزيته S1 به موازات لايه بندي اوليه مشخص مي شود. حادثه دوم، دگرگوني محلي ديناميك، با دگرشكلي برتيل- داكتيل همراه بوده است و سبب تشكيل كليواژ لغزشي و تشكيل چين شكنا در شيست ها شده است. چين خوردگي F2سبب ايجاد شيستوزيته S2و ليناسيون L2 در شيست ها گشته است. بواسطه اين حادثه ديناميك، در مقاطع ميكروسكوپي مي توان عناصر فابريك ميلونيتي بسيار بارز و شاخصي را مشاهده نمود كه از آن جمله سايه هاي استريني در شيست ها، پورفيروكلاست هاي پوشش دار از نوع δ , σ , θ در متاگرانيت ها و آمفيبوليت ها، فابريك ماهي ميكايي و فولياسيون ميلونيتي در آمفيبوليت ها قابل ذكر مي باشند. بررسي هاي ژئوشيميايي نشان مي دهد كه آمفيبوليت ها و سكانس سنگ هاي دگرگوني با منشأ بازيك داراي ماگماي تولئيتي با سرشت مورب MORB هستند و در يك محيط پشته ميان اقيانوسي تشكيل شده اند. در حاليكه گرانيت ها داراي ماگماي كالكوآلكالن بوده و خصوصيات كاني شناسي و ژئوشيمي گرانيت هاي بعد از كوهزايي را نشان مي دهند. آنچه دو مورد محيط ژئوتكتونيكي اين ناحيه مي توان گفت وجود يك حوضه اولاكوژئوسنكلينال است كه در ابتدا بصورت يك محيط رسوبي آشفته بوده است كه در اين محيط رسوبي بواسطه كشش پوسته، ماگماي بازالتي خارج شده است. احتمالاً اين فرايند كشش تا اواخر پرمين ادامه داشته و سپس در اواخر پرمين حوضه شروع به بسته شدن مي كند. بسته شدن نهايي حوضه منجر به وقوع دگرگوني ناحيه اي ديناموترمال (دگرگوني گامه اول) مي گردد. سپس پوسته تحتاني تحت تأثير ذوب بخشي واقع شده و سبب تشكيل و نفوذ توده هاي گرانيتي مي گردد. احتمالاً پس از نفوذ توده هاي گرانيت برخي از گسل هاي كششي قديمي فعال گشته و موجب وقوع دگرگوني ديناميك شديد و دگرشكلي ميلونيتي مي گردند. پس از آن در ژوراسيك حوضه رسوبي جديدي تشكيل مي شود و الي آخر