بررسي کاني‌شناسي-سنگ‌شناسي اسکارن‌ها و مرمرهاي مرتبط با افيوليت ني‌ريز

مناطق تنگ حنا و چاه سوار آغا در شمال غرب شهرستان ني‌ريز (فارس) قرار دارند. توده هاي آهكي بزرگي در تنگ‌حنا و چاه‌سوارآغا روي سنگ هاي پريدوتيتي منطقه رانده شده اند. كنتاكت بين مرمرها با سنگ‌هاي پريدوتيتي گسله مي‌باشد. در اين مناطق، توده‌هاي اسكارن، درون مرمرها و در مزر مرمر ها با پريدوتيت ‌ها همچنين درون سرپانتينيت ها وجود دارند. اسكارن هاي تنگ‌حنا داراي كاني‌هاي ديوپسيد، هدنبرژيت، ساليت، فاسائيت، گروسولار، آندراديت، ولاستونيت، كلسيت، اسفن، اسپينل، پلاژيوكلاز، پرهنيت، آپاتيت، كلريت منيزيم دار، پيريت و كالكوپيريت هستند. كاني‌هاي موجود در اسكارن‌هاي چاه‌سوارآغا شامل: فورستريت، ديوپسيد، هدنبرژيت، ژوهانسنيت، گروسولار، آندراديت، كلسيت، اسپينل، كلريت، سرپانتين، مگنزيوفريت و هماتيت مي‌باشند. از نظر كاني‌‌سازي در اسكارن‌هاي منطقه دو نوع دگرگوني پيشرونده و قهقرايي وجود دارد. احتمالاً يك فاز تكتونيكي شديد بين دگرگوني هاي اين منطقه رخ داده است. با وقوع دگرگوني پيشرونده، كاني‌هايي مانند كلينوپيروكسن، اليوين، گارنت، ولاستونيت، اسپينل و اسفن ايجاد شده است و با دگرگوني قهقرايي، كاني‌هايي مانند سرپانتين، كلريت، هماتيت،كوارتز و كلسيت ثانويه بوجود آمده‌ اند. از نظر سنگ شناسي، 25 نوع اسكارن، 4 نوع مرمر و 2 نوع گارنتيت شناسايي شده است. همچنين در اين منطقه سنگ‌هاي پريدوتيتي مجاور با اسكارن‌ها و مرمرها(هارزبورژيت، لرزوليت، پيروكسنيت و دونيت) نيز بررسي شده‌اند. اسكارن‌هاي منطقه از نظر متاسوماتيسم تراوشي بوده و در فرايند هيدروترمال تشكيل شده‌اند. به علت اينكه توده نفوذي غالباً در منطقه غائب مي‌باشد لذا مي توان نوع اسكارن‌ها را، با فاصله از توده نفوذي فرض كرد. درجه حرارت و فشار تشكيل كاني‌هاي اسكارن با كمك پاراژنز كاني‌ها حداكثر حدود 840-750 درجه سانتيگراد و فشار 3-5/2 كيلوبارتخمين زده شده است. آناليزهاي انجام شده روي اسكارن‌هاي اين منطقه شامل: AAS, XRD, ICP-MS و EDS مي‌باشد. نتايج اين آناليزها متاسوماتيسم بودن اسكارن‌هاي منطقه را به اثبات مي رساند، همچنين نشان مي دهد كه تركيب توده نفوذي در چاه‌سوارآغا بازيك و غني از آهن بوده و در تنگ‌حنا توده نفوذي از اسيدي تا بازيك متغير است. در رابطه با ژنز اسكارن‌هاي منطقه ني‌ريز مي توان چنين اظهار كرد كه اين اسكارن‌ها تحت توده نفوذي متفاوت بوجود آمده اند. احتمالاً تشكيل توده‌هاي نفوذي بر اثر فرورانش صورت گرفته است و بر اثر وقوع تكتونيك و زون هاي برشي روي سنگ‌هاي افيوليتي رانده شده و سپس مرحله دگرگوني قهقرايي را طي نموده‌اند.