مطالعه زمين‌شناسي و ژئوشيمي نواحي طلادار علي‌آباد و آلتره شده گردنه كوهسرخ در شمال كاشمر (استان خراسان)

نواحي مورد مطالعه در استان خراسان در 56 و 25 كيلومتري شمال كاشمر در مسير جاده آسفالته نيشابور - كاشمر قرار دارد. ناحيه كاشمر در حاشيه شمالي بلوك لوت ، شامل زونهاي تكنار، سبزوار و شمال بلوك لوت است . آنوماليهاي ژئوفيزيكي اين ناحيه اكثرا" با كاني‌سازي سولفيدي در ارتباط بوده كه نياز به مطالعه فراوان دارند. آنوماليهاي فوق از روند كلي گسل درونه پيروي كرده و به موازات آن قرار دارند. چنين استنباط شده كه اين گسله نقش مهمي در كاني‌سازي ناحيه كاشمر دارد. عقيده مابراين است كه اكثر كاني‌سازي‌هاي فلزي در ناحيه كاشمر روند شرقي - غربي داشته و هيدروترمال است . ناحيه كاشمر بعنوان يك منطقه پلي متال خصوصا" با تكيه بر آنتيموان جيوه و طلا درنظر گرفته شده است . ناحيه چليو - كلاته چوبك در 56 كيلومتري شمال كاشمر (بخش كوهسرخ) با طول جغرافيايي 28 و 35 درجه و عرض 28 و 58 درجه ناحيه مورد مطالعه است . كه از سري رسوبات كلاستيكي پالئوژن متشكل از شيل، مارن ماسه سنگ ، كنگلومرا با ميان لايه‌هايي از سنگهاي پير كلاستيكي پالئوژن (ائوسن) كه به سمت بالا دانه درشت مي‌شوند. پوشيده شده است . اينطور استنباط شده كه رسوبات فوق در جبهه تراستها (Foreland Basin) گذاشته شده‌اند. مطالعات فسيل‌شناسي سن بعد از ائوسن مياني را براي اين سنگها نشان داده است . گسلش نرمال مورب لغز (چيرو) در زمانهاي بعد از ائوسن در سنگهاي فوق ارتباط سطح را با توده‌هاي نفوذي كه در اعماق قرار داشته برقرار و باعث تشكيل يك سيستم هيدروترمال شده است . اين سيستم كاني‌سازي درجه حرارت پائين را باعث شده است . مجموعه مينرالي شامل استيبنيت ، زرنيخ زرد و قرمز، پيريت و گانگ ژيپس و كوارتز است . اين منطقه شديدا" تحت تاثير آلتراسيون هيدرترمال قرار گرفته كه زون مينراليزه را در خود جاي داده است . بهترين كانيهاي آلتراسيوني ژاروسيت در مركز زون و در طرفين آن كانيهاي رسي (كائوليت و مونت موريونيت) است . رگه مينرالينراليزه داراي روند شرقي - غربي و شيب آن به سمت شمال (85 درجه) است . شواهد كاني‌شناسي، پتروگرافي، ژئوشيمي و آلتراسيون نشان مي‌دهد كه كاني‌سازي در يك سيستم اپي ترمال در درجه حرارتهاي كمتر از 300 (بين 200 تا 100) صورت پذيرفته است . بدليل وجود اكسيد آهن فراوان در منطقه زون آلونيت تشكيل نشده و ژاروسيت جاي آنرا گرفته است . نتايج مطالعات ژئوشيميايي نشان مي‌دهد كه سيستم فوق، يك سيستم اپي ترمال طلادار مشابه تيپ كارولينا از نوع كم سولفات است . مدلهاي ژئوشيميايي، آلتراسيون و زمين‌شناسي با نواحي اپي ترمال در ساير نقاط دنيا قابل مقايسه است . مدل ارائه شده براي چلپو نشان مي‌دهد كه كمپلكسهاي بي سولفيد در انتقال و جابجايي طلا مهمترين نقش را داشته‌اند. شرايط حاكم بر محيط تشكيل كمپلكسها، قدري اسيدي تا خنثي (PH=4/5-6) بوده است . زونينگ ژئوشيميايي عمودي نشان مي‌دهد كه هم اكنون زون آنتيموان و جيوه در سطح قرار دارد. اين زونها در بالاي سيستم واقع مي‌شوند، بنابراين ذخيره طلا در افق‌هاي پائين دست نخورده و بكر باقي مانده است . نواحي شرقي كانسار براي معدنكاري آنتيموان مناسب است و از هم اكنون مي‌توان طرح استخراج براي آن تهيه كرد. كانسار چلپو يكي از بهترين ذخاير آنتيموان كشور با مقدار ذخيره بسيار بالا بشمار مي‌آيد. بنظر مي‌رسد اين كانسار يكي از اميدهاي معدنكاري آنتيموان در كشور باشد. عيار آنتيموان در رگه مينراليزه حدود 23 درصد است . اهميت كانسار فوق، گذشته از اينكه در 5 كيلومتري جاده آسفالته قرار دارد از آن جهت است كه با پايان يافتن ذخيره آنتيموان به ذخيره جديد طلا نيز دست خواهيم يافت . دومين ناحيه‌اي كه مورد مطالعه قرار گرفته در 25 كيلومتري شمال كاشمر در مسير جاده آسفالته كاشمر - نيشابور در طول جغرافيايي 28 و 35 درجه و عرض جغرافيايي 23 و 58 درجه قرار دارد. اين منطقه از سري سنگهاي ولكانيكي تا ساب ولكانيكي ائوسن پوشيده شده است . سنگهاي فوق در محدوده مورد مطالعه از ريوليت ، داسيت ، آندزيت و گرانيت پورفيري تشكيل شده است . آلتراسيون شديد هيدروترمال با روند شمال شرق - جنوب غرب اين ناحيه را تحت تاثير قرار داده است مطالعات انجام شده وجود سه تيپ آلتراسيون : پروپلي تيك ، آرژيكيك و سرسيت را نشان داده است . كاني‌سازي پيريت بصورت رگچه‌اي و پراكنده و مالاكيت بصورت پراكنده مشاهده مي‌شود. گرچه مطالعات ژئوشيمي در نمونه‌هاي اين منطقه مقادير بالاي مس را نشان نمي‌دهد، ليكن آلتراسيون شديد سنگها كه بهترين راهنماي ذخاير پورفيري مس است ، مشابه اين ذخاير است . وجود كلاهك آهنين (گوسان) دايك‌هاي تاخيري و رگچه‌هاي پيريت فراوان حاكي از كاني‌سازي مس پورفيري در اين منطقه دارد. از اين ناحيه اينطور استنباط شده كه بعلت جوان بودن سنگها هنوز فرسايش نتوانسته است كاني‌سازي را در سطح زمين قرار دهد.