بررسي ولكانيسم نئوژن-كواترناري شرق ايران (منطقه بيرجند_مورد_سربيشه)

منطقه مورد مطالعه در جنوب استان خراسان و جنوب -جنوبشرقي شهرستان بيرجند واقع است . اين ناحيه از نظر آب و هوائي جزو مناطق گرم و خشك ايران محسوب مي‌شود، كه در طول رساله بعنوان منطقه بيرجند، مورد، سربيشه از آن نامبرده شده است . اين منطقه بخشي از كمربند فليش و آميزه رنگين شرق ايران بوده و از نظر زمين‌شناسي ناحيه‌اي، سه ناحيه يازون در آن قابل تفكيك و تشخيص است كه عبارتند از: افيوليت و آميزه رنگين، فليشها و سنگهاي آذر آواري و رسوبات جوانتر از افيوليتها. -افيوليت و آميزه رنگين در ناحيه اطراف مورد مطالعه از از مرز شرقي به طرف غرب شامل سه مجموعه افيوليتي با روند شمالي- جنوبي نهبندان-قائن و افيوليت ملانژ بيرجند با روند شمال غربي-جنوب شرقي مي‌باشد. فليشها و رسوبات فليشي در منطقه مورد مطالعه از نظر سني و سنگ‌شناختي دو گونه مي‌باشند كه عبارتند از: الف )فليشهاي كر تا سه پيشين كه همراه آميزه افيوليتي هستند. ب )فليشهاي پالئوسن تا ترشير آغازي با دگرگوني كمتر نسبت به مورد قبلي كه در حاشيه شمالي واحد آميزه افيوليتي بيرجند با يك كنتاكت گسليس از آن جدا شده‌اند. رسوبات جوانتر از افيوليتها شامل ماسه سنگها، واحدهاي آهك ضخيم لايه فسيل‌دار با سن‌ائوسن پيشين تا مياني و كنگلومراهاي پيشرونده حاوي كليه قطعات افيوليت ملانژ و نيز فليشهاي پالئوسن مي‌باشند. فعاليتهاي آتشفشاني در منطقه از نئوژن تحتاني (پيركس آنذريتها و آمفيبول آنذريتهاي اليگوميوسن و ريوليتها و ريوداسيتهاي جنوب خسروآباد با سن‌نئوژن تحتاني) شروع در كواترناري با سنگهاي با محدوده تركيبي از اليوين بازالت ، آنذزيت بازالت تا آنذزيت در منطقه مورد مطالعه و تركيبات داسيتي تا ريوليتي در بخش خور تا فردوس (غرب منطقه مورد مطالعه) ادامه يافته است . سنگهاي ولكانيكي مورد مطالعه عمدتا پورفيري با زمينه دانه ريز تا شيشه‌اي بوده و در برخي مناطق يك لايه‌بندي ماگمائي نشان مي‌دهند. مقاطع نازك سنگها نشاندهنده وسعت آنذزيتي و بازالتيك انذزيتي در منطقه است ، اليون بازالتها مناطق كوچكتر و كم اهميت‌تري را مي‌پوشانند و سن آنها معمولا قديمي‌تر از آنذزيتهاست . تجربه شيميايي اين سنگهاي آتشفشاني تركيب كالك آلكالن را براي آنها پيشنهاد مي‌كند، همچنين موقعيت تكنونيكي كه از پلات نمودن نتايج تجزيه‌ها بر روي دياگرامهاي تكتونوماگمائي حاصل شده است بيانگر شباهت زياد با سريهاي كالك آلكالن قوسهاي ولكانيكي و زونهاي حاشيه قاره‌اي مي‌باشند. پيروكلاستها و سنگهاي پيروكلاستيكي فراواني كه در اين مناطق بطورر گسترده و در ارتباط با ماگماتيسم نئوژن-كواترناري وجود دارند نيز خود بيانگر نئوژن-كواترناري وجود دارند نيز خود بيانگر موقعيت فرورانش حاشيه‌اي قاره‌اي فعال است . از نظر اقتصادي، ولكانيسم مذكور در منطقه بدليل قرارگيري در زونهاي اصلي و عميق گسيلي با پي سنگ اولترابازيكي كه در بسياري از نقاط رخنمون يافته است باعث فعال شدن آبهاي زيرزميني شده و موجب تشكيل ماده معدني منيزيت و ليسوينيتها در منطقه گرديده است . كه در حال حاضر پس از فرآوري از منيزيت در صنايع نسوز استفاده مي‌شود.