مطالعه زمين شناسي و پترولوژي توده نفوذي شمال اليگودرز

توده گرانيتوئيدي نفوذي واقع در شمال شهرستان اليگودرز، در استان لرستان و در نزديكي مرز دو استان لرستان و اصفهان واقع شده است. اين منطقه از نظر تقسيمات زمين شناسي ايران بخشي از زون دگرگوني سنندج - سيرجان وده كه بخشي اعظم آن را سنگ هاي دگرگونه پركامبرين ؟ - ترياس - ژوراسيك تشكيل مي دهند و بخش ديگر آن شامل سنگ هاي آذرين نفوذي گرانيتوئيدي است. زون سنندج - سيرجان از شمال خاوري به جنوب باختري به سه زون فرعي
- زون فرعي مزوزوئيك داخلي، كه ويژگي آن حضور گسترده اسليت هاي ترياس - ژوراسيك و جايگزيني توده هاي گرانيتوئيدي است، بطوريكه منطقه مورد مطالعه در اين زون واقع شده است
- زون فرعي بلندي هاي ديرين مياني كه ويژگي آن وجود سنگ هاي دگرگونه پركامبرين؟- پالئوزوئيك زيرين است
- زون فرعي مزوزوئيك حاشيه اي، با ويژگي ادامه رسوبگذاري از ژوراسيك تا كرتاسه (سهيلي و همكاران 1371)ء
زون فرعي مزوزوئيك داخلي با نهشته هاي تخريبي دانه ريز مشخص مي گردد كه در اثر فاز كيمري جوان تا حد اسليت و فيليت دگرگون شده اند و افزون بر آن فعاليت پلوتونيسم در عهد كرتاسه تا پالئوسن نيز از خصوصيات اين زون فرعي است. بافت اصلي و كلي سنگ هاي اين توده نفوذي اغلب گرانولر بوده و كاني هاي اصلي و سازنده اين سنگ ها بر حسب فراواني عبارتند از: كوارتز، پلاژيوكلاز، فلدسپات آلكالن، بيوتيت، آمفيبول و تورمالين وكاني هاي فرعي آنها شامل آپاتيت، زيركن، ايلمنيت و كانيهاي اپاك و همچنين كاني هاي حاصل از تجزيه، مانند كاني هاي خانواده ميكا، رس، كلريت، اپيدوت و سر انجام كلسيت مي باشد. اين سنگها در محدوده اي از گرانيت تا گرانوديوريت قرار دارند، ولي سنگ هايي مافيك تر از گرانوديوريت در منطقه مورد مطالعه مشاهده نشده است. اين سنگها توسط رگه هاي آپليتي و پگماتيتي بي شماري در جهات مختلف و با اندازه هايي از چند سانتي متر تا چند دسيمتر قطع شده اند. در بعضي از رگه هاي آپليتي بلورهاي ريز تورمالين به وفور مشاهده مي گردد، حضور بلورهاي تورمالين را به آلتراسيون هيدروترمال توسط محلول هاي غني از بر(فرانكو پيراجينو 1992)ء همچنين در اين سنگ ها گاه گاهي بلورهاي درشتي از آندالوزيت با حاشيه اي كه اغلب سريسيتي شده مشاهده مي گردد. بعلاوه انكلاوهاي سور ميكاسه (غني از بيوتيت) در اندازه هاي كوچك چند سانتي متري با اشكالي لنزي به وفور در اين سنگ ها مشاهده مي گردد. وجود اين انكلاوها مشخص گرانيت هاي آناتكتيك و همراه با ميگماتيت ها (گرانيتوئيدهاي نوع S)است (مهنرت 1988). از لحاظ فراواني بعد از انكلاوهاي سور ميكاسه، انكلاوهاي ميكروگرانولر فلسيك در اين سنگ ها ديده مي شود كه جنس آنها مشابه با سنگ هاي در برگيرنده بوده ولي دانه ريزتر از آن ها مي باشد. به منظور مطالعه پترولوژي و ژئوشيمي سنگ هاي منطقه مورد مطالعه، 10 نمونه مورد تجزيه عناصر اصلي و8 نمونه از آنها مورد تجزيه عناصر نادر قرار گرفتند. بر اساس طبقه بندي نورماتيو، اين سنگ ها در محدوده گرانيت، گرانوديوريت، آدامليت (آكانر 1965، باركر 1979، عبدالرحمن 1990) و گرانيت، مونزوگرانيت (لومتر 1989) قرار مي گيرند. طبقه بندي سنگ ها بر اساس تركيب شيميايي آنها، در محدوده گرانودوريت مونزوگرانيت (دولاروش و همكاران 1980)، گرانيت، گرانوديوريت (كوكس و همكاران 1979) و گرانيت، گرانوديوريت (ميداموست 1985) قرار مي گيرد. با مطالعه روند درصد عناصر اصلي در مابل تغييرات درصد SiO2 (هاركر 1909)، درصد عناصر اصلي در مقابل انديس تفريق(D.I)(تورنتن و تاتل 1960) و درصد اكسيد عناصر اصلي در مقابل ضريب انجماد(S.I)(كونو 1959) چنين نتيجه گيري مي شود كه اين توده گرانيتوئيدي از يك ماگماي واحد ايجاد شده و اين سنگ ها روند تفريق جزئي را از خود نشان مي دهند. عناصر نادر اين نمونه ها پراكندگي نسبتاً بالايي را از خود بر روي نمودارهاي مورد استفاده نشان مي دهند كه اين امر خود مؤيد نوع S بودن اين نوع گرانيتوئيدها است. مطالعه پترولوژي اين نمونه سنگ ها نشان مي دهد كه ماگماي تشكيل دهنده آنها روندي كالكوآلكالن و ساب آلكالن (كونو 1968، مك دونالد و كاتسورا 1964، ايروين و باراگار 1971، ميدلموست 1985 و 1991) را از خود نشان مي دهد و از لحاظ نسبت آلومين در محدوده سنگهاي پر آلومينه (مانيار و پيكولي 1989 و عبدالرحمن 1990) قرار مي گيرد. شواهد كاني شناسي و نتايج بدست آمده از مطالعه آناليزهاي مربوط به نمونه سنگهاي منطقه مورد مطالعه و استفاده از دياگرام هايAPQ(اشتريكايزن 1976) و دياگرام هاي مانيار و پيكولي (1985 ) مي توان آن سنگ ها را از نوع گرانيتوئيدهاي نوع و همچنين از نوع گرانيتوئيدهاي بعد از كوهزايي (POG ) دانست. توده نفوذي مزبور در يك سري از رسوبات دگرگون شده در حد اسليت و فيليت (رخساره گرين شيست) با سن ترياس فوقاني - ژوراسيك تحتاني نفوذ كرده و هاله اي از سنگ هاي دگرگونه با تركيب كاني شناسي (سريسيت - موسكويت - بيوتيت - كوارتز) را در پيرامون خود ايجاد كرده است، كه با نزديك شدن به توده نفوذي، برحجم بيوتيت ها افزوده مي گردد. اين تركيب كاني شناسي بيانگر دگرگوني آنها تا حد رخساره آلبيت - اپيدوت هورنفلس است.