پترولوژی سنگ های آذرین ترشیر شمال بردسکن و ارتباط آنها با کانی سازی

منطقه مورد مطالعه در بخش میانی زون ساختاری تکنار، در شمال خرد قاره ایران مرکزی قرار دارد. در این منطقه سنگهای ولکانیکی و پیروکلاستیکی دگرگون شده به همراه یکسری واحدهای رسوبی، مجموعه ای تحت عنوان سازند تکنار را تشکیل می دهند. این مجموعه توسط کمپلکس پلوتونیک تکنار (برنورد)، با سن ژوراسیک- کرتاسه مورد نفوذ قرار گرفته است. کمپلکس پلوتونیک مورد نظر به صورت حلقوی به حالت زونینگ معکوس دیده می شود. ترکیب اصلی این مجموعه یک ترکیب گرانیتوئیدی شامل؛ سنگ های گرانیت، گرانودیوریت تا تونالیت است. بافت های شاخص مجموعه گرانیتوئیدی عموماً بافت گرانولار است. از دیگر سنگهای این کمپلکس می توان به سنگ های گابرویی، دیوریت و کوارتزدیوریت اشاره کرد. بافت غالب در سنگها مافیک و حد واسط، بافت گرانولار درشت تا متوسط دانه است.
این مجموعه سنگی به ویژه در بخش مرکزی توسط یکسری دایک های دلریتی با بافت شاخص دلریتیک اینترسرتال و میکرودیوریتی و همچنین آپلیتی مورد هجوم قرار گرفته است.
با توجه به قرارگیری سنگ های گرانیتوئیدی منطقه در رده گرانیت های ساب سالووس و همچنین به دلیل حضور کانی های آب دار بیوتیت و آمفیبول در سنگ های این کمپلکس، باید گفت که ماگماتیسم ایجاد کننده سنگ های این مجموعه اشباع از بخار آب بوده است.
سری ماگمایی سنگهای این مجموعه، کالک آلکالن می باشد. اختصاصات شیمیایی و محیط تکتونیکی گرانیتوئیدهای کمپلکس مورد مطالعه کاملاً با یکدیگر مشابه است. از نظر شاخص اشباع از آلومین نمونه ها در رده متاآلومین تا پرآلومین قرار دارند.
علاوه بر اختصاصات پتروگرافی، از نظر ویژگی های ژئوشیمیایی، گرانیتوئیدهای مورد مطالعه با گرانیت های تیپ I کاملاً قابل مقایسه هستند. مقایسه عناصر اصلی و کمیاب این سنگها، محیط تکتونیکی کوهزایی را برای آنها مشخص می کند. جایگاه تکتونیکی سنگ های مورد بحث بر اساس دیاگرام های عناصر کمیاب با گرانیت های کمان آتشفشانی (VAG)، قابل مقایسه است.
مهمترین کانی سازی موجود در زون تکنار که ارتباط نزدیکی با کمپلکس پلوتونیک یاد شده دارد، کانی سازی پلی متال تکنار است. با توجه به بررسی های انجام شده می توان گفت که این مجموعه تا حدود زیادی مشابه کانسارهای تیپ اکسید آهن بوده و در واقع بخشی از کمربند ولکانو- پلوتونیک؛ خواف- کاشمر- بردسکن است.
به نظر می رسد که تشکیل کمپلکس پلوتونیک تکنار با فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس موجود بین خردقاره ایران مرکزی و زون سبزوار مرتبط بوده و نتیجه ماگماتیسم حاصل از این فرورانش است.