بررسي پترولوژي و ژئوشيمي توده گرانيتوئيدي تربت جام و هاله دگرگرني اطراف آن
1373
گرانيتوئيد تربت جام در زون زمين ساختى بينالود با روند، شمال غرب- جنوب شرق در 25 كيلومترى شمال شرق تربت جام قرار دارد. مساحت اين توده حدود 65 كيلومتر مربع است.
سنگهاى ميزبان اين توده گرانيتوثيدى شيلهاى زغالدار، سيلتستون ها و ماسه سنگهائى هستندكه درحد اوايل رخساره شيست سبز دگرگون شده اند. اين سنگها دو مرحله دگرگونى ناحيه اى را تحمل نموده اند. سنگهاى مذكور بطور غير رسمى تحت عنوان سازند ميانكوهى (ازگروه آق دربند) ناميده مى شوند و در حقيقت ادامه بخشى از مجموعه سنگهاى دگرگونى (ناحيه اي) منطقه مشهد (سازند ناى بند) مىباشند، كه تا داخل افغانستان نيزگسترش مى يابند. گروهى آنها را معادل سازند ناى بند (ترياس فوقانى) در ايران مركزى در نظر مى گيرند. بدين ترتيب سن سنگهاى ميزبان ترياس فوقانى است.
گرانيتوئيد تربت جام و سنگهاى ميزبان توسط كنگلومراي قاعده سازندكشف رود (با سن باژوسين) بصورت دگرشيب پوشانيده مى شوند. بدين ترتيب سن گرانيتوثيد مذكور پس از ترياس فوقانى (نورين) و قبل از با ژوسين (حدود 200 ميليون سال) است. البته سن راديومترى بروش Arقدمت 153 ميليون سال را نشان مى دهد.
سنگهاى ميزبان در اطراف توده آذرين و تا فاصله اندكى به هورنفلس تبديل شده اند. دگرگونى مجاورتى مزبور در حد رخساره ألبيت- اپيدوت هررنفلس و در بعضى نقاط )شرق توده( با ظهوركانى كرديريت درحد رخساره هورنبلند هورنفلس ميباشد. در اين منطقه علاوه بر سنگهاي فوق يكسرى سنگهاى آتشفشانى آندزيتى و بازالتى متعلق به پالئوژن و نيز طبقات آذر آوارى نئوژن رخنمون دارند.
در مطالعات پترولوژى و ژئوشيمى علاوه بر آناليز مدال از تعداد 25 آناليز اسپكترومترى (فقط عناصر اصلى) استفاده شده است. بر اساس مطالعاث فوق سنگهاى توده شامل ديوريت، كوارتز ديوريت، كوارتز مونزوديوريت، كوارتز مونزونيت (با مرز تدريجى)، گرانوديوريت وگرانيت (با مرز تدريجى) بوده كه كالكو آلكالن- ساب آلكالن و متاآلومين هستند. انكلاوها شامل پيروكسنيت، گابرو، هورنفلس و ميكروكوارتز ديوريت مى باشند.
كانى هاى معمول شامل كوارتز، فلدسپات آلكالن، پلاژيوكلاز، بيوتيت، هورنبلند، آلانيت، اسفن، اپاتيت، زيركن و اكسيدهاى آهن هستندكه فرآيندهاى دگرسانى كم و بيش بر بعضى از آنها تأثيرگذاشته اند. نكته حائز اهميت فقدان مسكويت و آلومينوسيليكات ها وانكلاوهاى سورميكاسه است.
آثاركانى زائى طلا- دركوارتز ديوريت ها گزارش شده است (ويليامز و تقى زاد ه، 1965). همچنين آثار فعاليت اكسيدهاى آهن، دى اكسيدكربن ومحلولهاى سيليسى را در امتداد گسلهاى اصلى منطقه ميتوان مشاهده كرد.
با توجه به بررسى خاستگاه ماگمايى و جايگاه تكتونيكى، توده گرانيتوئيدى تربت جام ازنوع ا بوده كه جزء گرانيتوئيدهاى كمان قاره اى (CAG) مربوط به مراحل پايانى كوهزايى است. و در ارتباط با فرورانش پوسته اقيانوسى پالثوتتيس دوم (تتيس ايندوزنين) به زير پليت توران و بر اثر فعاليت فازكوهزايى ايندوزنيد يا ايندوزنين كه تقريبا" همزمان با فاز سيميرين پيشين مى باشد، تشكيل شده است.
شايان ذكر است تعدادى از نمونه هاى گرانيتهاى مشهد براى مقايسه با سنگهاي توده مورد مطالعه، در نمودارها نشان داده شده اند.
- بازدید: 5815