مطالعه پترولوژي گرانيت آيرکان (شمال شرق استان اصفهان)

منطقه مورد مطالعه (آيرکان)، در 71 کيلومتري شمال شرق خور در استان اصفهان واقع است که در تقسيمات زمين شناسي ايران در ايران مرکزي قرار دارد. توده نفوذي به سن ژوراسيک مياني, داراي زينوليت هايي از واحدهاي رسوبي و دگرگوني (وجود مرمر و شيست) مي باشد. سنگ هاي توده نفوذي دانه درشت بوده و در نمونه دستي با رنگ صورتي ديده مي شوند. دايک هاي آپليتي نيز توده نفوذي را قطع نموده است که در نمونه دستي ريز بلور بوده و به رنگ روشن ديده مي شوند. ضخامت اين دايک ها به 50 سانتيمتر نيز مي رسد. آنکلاوهايي نيز در توده نفوذي وجود دارد که تيره تر و ريز دانه تر از سنگ در بر گيرنده شان هستند و داراي حاشيه گرد شده مي باشند. سنگ هاي مورد مطالعه شامل کاني هاي اصلي فلدسپار پتاسيم (ارتوکلاز و ميکروکلين)، بيوتيت (آنيت و سيدروفيليت)، مسکويت، کوارتز، پلاژيوکلاز (اليگوکلاز و آندزين) و کاني هاي فرعي آپاتيت، زيرکن و اکسيدهاي آهن هستند. مطالعات پتروگرافي و ژئوشيميايي نشان مي دهد اين سنگ ها داراي ترکيب آلکالي گرانيت مي باشند. آنکلاوها از نوع ميکروگرانولار فلسيک مي باشند. دماهاي به دست آمده با استفاده از ترکيب فلدسپارها بسيار کمتر از دماهائي است که بيانگر محيط هاي آذرين مي باشد و مي توان نتيجه گرفت که ترکيب فلدسپارها تحت تاثير فرآيندهاي ساب سوليدوس تغيير يافته است. بررسي بيوتيت هاي موجود در منطقه مورد بررسي دماي 634 C° براي آلکالي گرانيت ها و دماي 632 C° براي دايک هاي آپليتي و دماي 661 C° براي آنکلاوها ارائه نموده است که بيانگر محيط آذرين مي باشد. ترمومتري کلريت هاي موجود در آلکالي گرانيت هاي منطقه مورد بررسي دمايي در حدود 188 C° را ارائه نموده است كه بيانگر دماي آلتراسيون بيوتيت ها است. سن اين گرانيت با استفاده از روش Rb-Sr,ء8±168 ميليون سال يعني ژوراسيک مياني تعيين شده است. اما تعيين سن بيوتيت و فلدسپات هاي موجود در آن به روش K-Arء9±113 ميليون سال يعني کرتاسه زيرين مي باشد که احتمالا نشان دهنده زمان دگرشکلي است. با توجه به اين که سن توده نفوذي مذکور به ژوراسيک مياني ختم مي شود، دليل اين پلوتونيسم را مي توان به فاز کوهزايي سيمرين و احتمالا سيمرين مياني نسبت داد. گسل چوپانان در شکل گيري ساختار زمين شناسي منطقه آيرکان و نيز جايگيري توده نفوذي آن نقش بارزي داشته است و احتمالا علت ميلونيتي شدن توده نفوذي منطقه مورد مطالعه نيز است. زمين شناسان روس در پروژه تکنواکسپورت، گرانيت آيرکان را يک گرانيت گنايس با سن پروتروزوئيک بالايي معرفي نمودند. اما بررسي حاضر نشان مي دهد که اين توده نفوذي يک گرانيت گنايس نبوده و يک گرانيت ميلونيتي است. شواهد صحرايي، پتروگرافي و ژئوشيميايي نشان مي دهد که توده نفوذي آيرکان، دايک هاي آپليتي و آنکلاوهاي آن داراي ماهيت پرآلومين و از نوع S مي باشند. با توجه به نمودارهاي ژئوشيميايي، سنگ هاي نفوذي منطقه مورد مطالعه از نوع کالک آلکالن بوده و در محيط تکتونيکي همزمان با برخورد تشکيل شده اند. بهترين منبع گرانيت هاي تيپ S برخورد دو صفحه قاره اي است، با توجه به ترکيب گرانيت ها و وجود دگرگونه هاي جندق در منطقه بنابراين احتمالا منبع گرانيت هاي منطقه مورد مطالعه شيست هاي ناحيه مي باشد. از آنجايي که گرانيت ها از نوع آلکالي گرانيت هستند بنابراين شيست هايي که از ذوب آن ها گرانيت آيرکان و سنگ هاي وابسته به وجود آمده است ميکا شيست ها مي باشند